Borçlu Mal Kaçırırsa Ne Yapılır? Tasarrufun İptali Davası Şartları ve İptal Sebepleri

• 13 Aralık 2025, 14:43

Borçlu Mal Kaçırırsa Ne Yapılır? Tasarrufun İptali Davası Şartları ve İptal Sebepleri

Giriş:

Tasarrufun iptali davası, borçlunun alacaklısını zarara uğratmak kastıyla yaptığı malvarlığı tasarruflarının (satış, bağış, rehin vb.), sadece davacı alacaklı bakımından hükümsüz sayılmasını sağlayan şahsi nitelikte bir davadır.

• Dikkat: Bu dava, bir "Tapu İptal ve Tescil Davası" değildir. Malın mülkiyeti üçüncü kişide kalmaya devam eder, ancak davacı alacaklı o malı haczedip sattırma yetkisi (Cebri İcra Yetkisi) kazanır.

A. Dava Şartları (Ön Koşullar)

Yargıtay'ın yerleşik içtihatlarına göre, hakimin işin esasına girmeden önce şu şartları araması gerekir:

1. Gerçek Bir Alacak: Davacı alacaklının elinde kesinleşmiş bir icra takibi olmalıdır.

2. Borcun Doğum Tarihi: En kritik noktadır. Borcun doğum tarihi (veya temel ilişkinin kurulduğu tarih), iptali istenen tasarruf tarihinden ÖNCE olmalıdır. Borçlandıktan sonra yapılan mal kaçırmalar iptal edilir. Malı sattıktan sonra borçlanan kişi için bu dava açılamaz.

3. Aciz Belgesi: Borçlu hakkında alınmış "Kesin" veya "Geçici" (İİK m.105) aciz belgesi bulunmalıdır. (Yargıtay, aciz belgesinin dava açılırken yoksa bile yargılama bitene kadar sunulmasını yeterli görür).

B. İptal Sebepleri (Hangi İşlemler İptal Edilir?)

Kanun koyucu iptal sebeplerini üç grupta toplamıştır:

1. İvazsız (Karşılıksız) Tasarrufların İptali (İİK m.278) Son 2 yıl içinde yapılan şu işlemler, kötü niyet aranmaksızın batıl sayılır:

• Bağışlamalar ve "hatıra binaen" verilen hediyeler (mutat hediyeler hariç).

• Borçlunun akrabalarına (eş, altsoy, üstsoy, 3. dereceye kadar kan ve sıhri hısımlar) yaptığı devirler. (Burada bedel ödenmiş olsa bile kanun "bağışlama hükmündedir" der ve iptal eder).

• Satılan malın bedeli ile gerçek değeri arasında "fahiş fark" bulunması. (Örn: 5 Milyonluk evi tapuda 500 Bine satmak).

2. Aciz Halinde Yapılan Tasarrufların İptali (İİK m.279) Borçlunun aciz halindeyken (ekonomik durumu bozukken), son 1 yıl içinde yaptığı şu işlemler iptale tabidir:

• Vadesi gelmemiş bir borcu ödemek.

• Para veya mutat ödeme araçları dışında bir şeyle borç ödemek (Örn: Borcuna karşılık dükkanını vermek).

• Borca karşılık teminat (ipotek/rehin) göstermek (Daha önce taahhüt edilmemişse).

3. Zarar Verme Kastıyla Yapılan İşlemler (İİK m.280) En geniş kapsamlı maddedir. Borçlunun, alacaklılarını zarara uğratmak kastıyla yaptığı işlemler, karşı taraf (üçüncü kişi) bu durumu biliyorsa veya bilebilecek durumdaysa iptal edilir.

• Zamanaşımı: Burada geriye dönük 5 yıllık işlemler iptal edilebilir.

• Karineler: Üçüncü kişinin borçlunun mali durumunu bildiği karine olarak kabul edilen haller (arkadaşlık, iş ortaklığı, komşuluk vb.) ispatı kolaylaştırır.

C. Davanın Tarafları ve Görevli Mahkeme

• Davacı: Elinde aciz belgesi olan alacaklı.

• Davalılar: 1. Borçlu, 2. Malı satın alan Üçüncü Kişi (ve varsa dördüncü kişi). Davada borçlu ve üçüncü kişi arasında "Mecburi Dava Arkadaşlığı" vardır.

• Görevli Mahkeme: Asliye Hukuk Mahkemesi.

• Yetkili Mahkeme: Davalılardan herhangi birinin yerleşim yeri mahkemesi (Genellikle borçlunun yeri).

Yargıtay Kararları (Numaralı ve Emsal)

Aygül Hukuk Bürosu arşivinden, davanın kaderini belirleyen içtihatlar:

1. Borcun Doğum Tarihi Şartı "Tasarrufun iptali davasının dinlenebilmesi için, borcun doğum tarihinin tasarruf tarihinden önce olması gerekir. Çek veya senetlerde vade tarihi değil, tanzim tarihi; hatta temel ilişkinin (fatura, sözleşme) tarihi esas alınarak borcun doğum tarihi belirlenmelidir." Yargıtay 17. Hukuk Dairesi, Esas: 2018/3560, Karar: 2019/8500

2. Aciz Belgesinin Yargılama Sırasında Sunulması "Dava açılırken aciz belgesinin sunulmamış olması davanın reddini gerektirmez. Bu eksiklik yargılama aşamasında tamamlanabilir bir dava şartıdır. Mahkemece davacıya süre verilmeli, aciz belgesi (veya haciz tutanağı) sunulursa esasa girilmelidir." Yargıtay Hukuk Genel Kurulu, Esas: 2015/17-2150, Karar: 2017/120

3. Düşük Bedel (Fahiş Fark) ve Akrabalık "Tapudaki satış bedeli ile bilirkişinin tespit ettiği rayiç bedel arasında bir misli (veya fahiş) fark varsa, üçüncü kişinin iyi niyetine bakılmaksızın tasarruf iptal edilir (İİK m.278). Ayrıca alıcı, borçlunun yeğeni ise iyiniyet iddiası dinlenmez." Yargıtay 17. Hukuk Dairesi, Esas: 2016/14200, Karar: 2017/5600

Sıkça Sorulan Sorular (SSS)

1. Evi alan üçüncü kişi de evi başkasına sattıysa (4. Kişi) ne olur? Eğer 4. kişi kötü niyetliyse ona karşı da dava açılır. Ancak 4. kişi iyi niyetliyse (durumu bilmeden aldıysa) dava ona yöneltilemez. Bu durumda davacı, malı elden çıkaran 3. kişiden tazminat (malın bedelini) ister.

2. Boşanma protokolü ile eşe devredilen mallar iptal edilir mi? Evet. Anlaşmalı boşanmada eşe bırakılan malvarlığı, borca yetecek mal kalmadığı durumlarda "ivazsız tasarruf" sayılarak iptal edilebilir. Yargıtay'ın bu yönde çok sayıda kararı vardır.

3. Davayı kazanırsam ev benim mi olur? Hayır. Ev sizin olmaz. Evi icra yoluyla sattırma hakkı kazanırsınız. Satıştan elde edilen paranın, sizin alacağınız ve masraflar kadar olan kısmını alırsınız, artan para (varsa) üçüncü kişiye verilir.

4. Gaziosmanpaşa'daki bir satış için davayı nerede açmalıyım? İİK m.282 gereği, dava borçlunun veya üçüncü kişinin ikametgahında açılabilir. Gayrimenkulün bulunduğu yer şartı (kesin yetki) bu davada yoktur.

5. Avukatlık ücreti maktu mu nispi mi? Tasarrufun iptali davalarında vekalet ücreti Nispidir. Yani dava değeri (Alacak miktarı ile malın değeri, hangisi az ise o esas alınır) üzerinden yüzde olarak hesaplanır. Bu da avukatlar için önemli bir gelir kalemidir.

ÖRNEK DİLEKÇE: Tasarrufun İptali Dava Dilekçesi

Bu dilekçe, borçlunun alacaklıdan mal kaçırmak için gayrimenkulünü bir tanıdığına devrettiği senaryo üzerine kuruludur.

İSTANBUL ( ) ASLİYE HUKUK MAHKEMESİNE

DAVACI (ALACAKLI): Ad Soyad - TC Kimlik No VEKİLİ: Av. Süleyman AYGÜL - Gaziosmanpaşa/İSTANBUL

DAVALI (BORÇLU): Ad Soyad - Adres DAVALI (3. KİŞİ): Ad Soyad - Adres

KONU: İİK m.277 vd. uyarınca, borçlunun mal kaçırma kastıyla yaptığı .../.../2025 tarihli tasarrufun İPTALİNE ve cebri icra yetkisi tanınmasına karar verilmesi talebidir.

DAVA DEĞERİ: ... TL (İcra dosya alacağı ile taşınmaz değerinden hangisi az ise) İCRA DOSYASI: Gaziosmanpaşa ... İcra Dairesi 2025/... E.

AÇIKLAMALAR:

1- Müvekkilin Davalı Borçlu ...'dan olan ... TL tutarındaki alacağı nedeniyle yukarıda belirtilen icra dosyası ile takip başlatılmış ve takip kesinleşmiştir. Borcun doğum tarihi (Çek/Senet/Fatura tarihi) .../.../2024 olup, iptali istenen satıştan öncedir.

2- Yapılan haciz işlemlerinde borçlunun borcu karşılayacak yeterli malvarlığı bulunamamış ve hakkında Aciz Belgesi (veya İİK m.105 kapsamında haciz tutanağı) düzenlenmiştir.

3- Davalı Borçlu, icra takibimizden hemen önce/sonra, adına kayıtlı "İstanbul İli, Gaziosmanpaşa İlçesi, ... Mah. ... Ada ... Parsel" sayılı taşınmazı, diğer Davalı ...'ya .../.../2025 tarihinde devretmiştir.

4- Söz konusu devir işlemi MAL KAÇIRMA KASTIYLA (İİK m.280) ve MUVAZAALI olarak yapılmıştır. Şöyle ki;

• Akrabalık/Yakınlık: Davalı 3. Kişi, borçlunun (kuzeni/ortağı/yakın arkadaşı) olup borçlunun mali durumunu bilebilecek şahıslardandır.

• Fahiş Fark (İİK m.278): Taşınmazın tapudaki satış bedeli ... TL iken, gerçek piyasa değeri ... TL civarındadır. Arada fahiş fark vardır.

• Zamanlama: Satış işlemi, borcun muaccel olduğu tarihe çok yakın bir zamanda gerçekleşmiştir.

5- Bu nedenlerle, davalılar arasındaki hileli satış işleminin müvekkil alacaklı yönünden iptalini talep etme zorunluluğu doğmuştur.

HUKUKİ NEDENLER: İİK m.277-284, HMK ve ilgili mevzuat. DELİLLER:

1. Gaziosmanpaşa ... İcra Dairesi 2025/... E. sayılı dosyası,

2. Tapu kayıtları (Celbi talep olunur),

3. Nüfus kayıtları (Akrabalık tespiti için),

4. Keşif ve Bilirkişi İncelemesi (Değer tespiti için),

5. Tanık, yemin ve sair deliller.

SONUÇ VE İSTEM: Yukarıda arz edilen nedenlerle;

1. Davamızın KABULÜNE,

2. Davalı borçlu ile davalı 3. kişi arasında yapılan .../.../2025 tarihli gayrimenkul satış tasarrufunun, müvekkilin alacağı ve fer'ileri oranında İPTALİNE,

3. Müvekkile söz konusu taşınmaz üzerinde CEBRİ İCRA (HACİZ ve SATIŞ) YETKİSİ TANINMASINA,

4. Yargılama giderleri ve vekalet ücretinin davalılara yükletilmesine karar verilmesini vekaleten arz ve talep ederim.

Davacı Alacaklı Vekili Av. Süleyman AYGÜL (e-imzalıdır)

4. Kaynakça

• Mevzuat: 2004 Sayılı İcra ve İflas Kanunu (Madde 277-284).

• Yargıtay Kararları: Yargıtay 17. Hukuk Dairesi (Tasarrufun İptali konusunda ihtisas dairesidir).

• Kitap: Kuru, B. (2016). İcra ve İflas Hukuku. Ankara.

• Kitap: Güneren, A. (2019). Tasarrufun İptali Davaları. Yetkin Yayınları.