Fazla Çalışma (Mesai) Ücreti Nedir? Hesaplama, İspat ve Dava Süreci (2025)
10 Aralık 2025, 11:57
Fazla Çalışma (Mesai) Ücreti Nedir? Hesaplama, İspat ve Dava Süreci (2025)
Fazla Çalışma (Fazla Mesai) Nedir?
4857 sayılı İş Kanunu’nun 41. maddesine göre, haftalık 45 saati aşan çalışmalar fazla çalışma sayılır. İş hukukunda çalışma süresi "haftalık" olarak belirlenmiştir. Dolayısıyla günlük çalışma süresi dolsun veya dolmasın, hafta genelinde 45 saatin aşılıp aşılmadığına bakılır.
Ancak günlük çalışma süresinin sınırı 11 saattir. İşçi haftada 45 saati doldurmasa bile, günde 11 saati aşan çalışmaları (gece çalışmaları hariç, gece en çok 7.5 saattir) Yargıtay tarafından fazla çalışma olarak kabul edilmekte ve ücretinin ödenmesi gerekmektedir.
Fazla Sürelerle Çalışma Nedir?
Eğer işçinin haftalık çalışma süresi sözleşme ile 45 saatin altında (örneğin 40 saat) belirlenmişse, 40 ile 45 saat arasında yapılan çalışmaya "fazla sürelerle çalışma" denir.
Fazla Mesai Ücreti Ne Kadardır?
Fazla Çalışma Ücreti: Haftalık 45 saati aşan her bir saatlik çalışma için verilecek ücret, normal çalışma ücretinin saat başına düşen miktarının %50 yükseltilmesiyle ödenir (1.5 katı).
Fazla Sürelerle Çalışma Ücreti: Haftalık 45 saatin altında belirlenen süre ile 45 saat arasında kalan çalışmalar için saat başına verilecek ücret, normal çalışma ücretinin %25 yükseltilmesiyle ödenir (1.25 katı).
Fazla Çalışma Nasıl İspatlanır? (İspat Yükü)
Fazla çalışma davalarında en kritik husus ispat yüküdür. Yargıtay'ın yerleşik içtihatlarına göre; fazla çalışma yaptığını iddia eden işçi, bu iddiasını ispatlamakla yükümlüdür.
İspat araçları şunlardır:
Yazılı Belgeler: İşyeri giriş-çıkış kayıtları, parmak izi veya kart okuma sistemleri, işyeri iç yazışmaları, görevlendirme yazıları.
Tanık Beyanları: Yazılı belge yoksa, işçi ile aynı dönemde çalışmış işyeri çalışanlarının (tanıkların) beyanları en önemli delildir. Ancak tanıkların çalışma saatlerini bizzat bilebilecek durumda olması gerekir.
İmzalı Ücret Bordroları: Eğer işçi, fazla mesai tahakkuku bulunan (bordroda fazla mesai sütunu dolu olan) bordroyu "ihtirazi kayıt" (çekince) koymadan imzalamışsa, kural olarak bordroda yazandan daha fazla çalıştığını tanıkla ispat edemez; ancak yazılı delille ispat edebilir.
Hakkaniyet İndirimi (Takdiri İndirim)
Fazla çalışma iddiası sadece tanık beyanlarına dayanılarak ispatlanıyorsa ve uzun bir süreyi kapsıyorsa (örneğin 5 yıl boyunca her gün 3 saat mesai gibi), Yargıtay; "bir işçinin hastalanmadan, mazeret izni kullanmadan veya şahsi işleri çıkmadan yıllarca sürekli aynı şekilde fazla mesai yapması hayatın olağan akışına aykırıdır" diyerek hesaplanan tutardan bir indirim yapılmasını öngörür. Buna uygulamada Hakkaniyet İndirimi denir ve oranı genellikle %30 civarındadır.
Üst Düzey Yöneticilerin Durumu
Yargıtay kararlarına göre; işyerinde çalışma saatlerini kendisi belirleyebilen, işverene karşı doğrudan sorumlu olan ve yüksek ücret alan üst düzey yöneticilerin (Genel Müdür, CEO vb.) fazla mesai talep hakkı kural olarak yoktur. Çünkü bu kişiler mesailerini kendileri ayarlarlar. Ancak üst düzey yöneticiye, yönetim kurulu veya patron tarafından "ekstra görevler" verilirse fazla mesai talep edebilirler.
Zamanaşımı
Fazla çalışma ücreti alacaklarında zamanaşımı süresi 5 yıldır. Bu süre, ücretin muaccel olduğu (ödenmesi gereken) tarihten itibaren işlemeye başlar.
Emsal Yargıtay Kararları
1. İspat Yükü ve Tanık Beyanları:
"Fazla çalışma yaptığını iddia eden işçi bu iddiasını ispatla yükümlüdür. İşyerine giriş çıkış kayıtları, işyeri iç yazışmaları delil niteliğindedir. Ancak yazılı belgelerin bulunmadığı hallerde tanık beyanlarına gidilebilir. Tanıkların, işçinin çalışma saatlerini bilebilecek konumda olması ve aynı dönemde çalışmış olması şarttır." (Yargıtay 9. Hukuk Dairesi, 2020/4562 E., 2021/895 K.)
2. İmzalı Bordronun Bağlayıcılığı:
"İmzalı ücret bordrolarında fazla çalışma ücreti ödendiği anlaşılıyorsa, işçi tarafından gerçekte daha fazla çalışma yaptığının ileri sürülmesi halinde, bordronun aksinin ancak eşdeğerde yazılı belgelerle kanıtlanması gerekir. Bordroda ihtirazi kayıt yoksa tanık beyanıyla bordro sahteliği ispatlanamaz." (Yargıtay 22. Hukuk Dairesi, 2017/23450 E., 2019/1234 K.)
3. Ara Dinlenme Sürelerinin Düşülmesi:
"Fazla çalışma süresinin hesabında, işçinin günde ne kadar çalıştığı tespit edilirken, yasal ara dinlenme sürelerinin (yemek ve çay molaları) çalışma süresinden sayılmayacağı ve düşülmesi gerektiği gözetilmelidir." (Yargıtay 9. Hukuk Dairesi, 2018/11200 E., 2019/5600 K.)
"Maaş bordronuzda 'Fazla Mesai' hanesi boş mu? Haftada 45 saatten fazla çalışıp karşılığını alamıyorsanız, 5 yıllık zamanaşımı süresi dolmadan haklarınızı talep edebilirsiniz. Ücretsiz ön değerlendirme için Gaziosmanpaşa'daki ofisimize bekleriz. #FazlaMesai #İşHukuku #GaziosmanpaşaAvukat"Aygül hukuk bürosu olarak istanbul gaziosmanpaşa bölgösinde hukuk ve ceza davaları üzerine, Av. Süleyman Aygül nezlinde profösyönel olarak hukuki uyuşmazlıklarınızda her zaman yanınızdayız.
Kaynakça:
Günay, Cevdet İlhan. İş Davaları. 8. Baskı. Ankara: Seçkin Yayıncılık, 2025. (İlgili bölümler: Ücret ve Fazla Çalışma).
Yargıtay 9. ve 22. Hukuk Dairesi'nin yerleşik içtihatları.
4857 Sayılı İş Kanunu (Madde 41 ve 63).
Çelik, Nuri. İş Hukuku Dersleri. (Genel teorik bilgi).
