İdari İşlemin İptali Davası ve Yürütmenin Durdurulması

• 15 Aralık 2025, 15:34

İdari İşlemin İptali Davası ve Yürütmenin Durdurulması

İptal Davaları ve Hukuka Aykırılık Unsurları

Giriş: İdarenin "Hukuka Bağlılık" Zorunluluğu

İdari yargı, özel hukuktan (Borçlar, Ticaret) tamamen farklıdır. Burada taraflar eşit değildir; bir tarafta "Kamu Gücü" kullanan devlet, diğer tarafta "Birey" vardır. İptal davası, bu eşitsizliği dengeleyen ve idareyi "Hukuk sınırlarına çeken" yegane araçtır.

A. İdari İşlemin İptal Sebepleri (5 Sakatlık Unsuru)

Akademik doktrinde (Gözübüyük/Tan), bir idari işlemin iptal edilebilmesi için şu 5 unsurdan en az birinin sakat (hukuka aykırı) olması gerekir. Dilekçelerimizde bu ayrımları kullanmak, davayı kazanma şansımızı artırır.

1. Yetki Unsurunda Sakatlık (Kim Yaptı?) İşlemi yapan makamın yasayla yetkili kılınmış olması gerekir.

• Örnek: Valinin yapması gereken bir işlemi Kaymakamın yapması veya Belediye Meclisi'nin yetkisindeki imar kararını Belediye Encümeni'nin alması. Buna "Yetki Gaspı" veya "Fonksiyon Gaspı" denir.

2. Şekil Unsurunda Sakatlık (Nasıl Yapıldı?) İdari işlemler yazılı olmak ve gerekçeli olmak zorundadır. Ayrıca prosedüre uyulmalıdır.

• Örnek: Memura disiplin cezası verilirken "Savunma Hakkı" (en az 7 gün süre) tanınmadan ceza kesilmesi, işlemi şekil yönünden iptal ettirir (Danıştay yerleşik içtihadı).

3. Sebep Unsurunda Sakatlık (Neden Yapıldı?) İdare, "Canım istedi" diyerek işlem yapamaz. İşlemin dayandığı maddi veya hukuki bir neden olmalıdır.

• Örnek: "Görevi aksattığı" gerekçesiyle sürülen bir memurun, aslında o tarihte raporlu olduğunun ispatlanması. Burada "sebep" hukuken yoktur veya gerçeğe aykırıdır.

4. Konu Unsurunda Sakatlık (Ne Yapıldı?) İşlemin doğurduğu hukuki sonuçtur. İdare, kanunun öngörmediği bir cezayı veremez.

• Örnek: Bir öğrenciye disiplin suçu nedeniyle "Okuldan Atılma" cezası verilmesi gerekirken "Hapis Cezası" verilmesi (İdarenin hapis verme yetkisi/konusu yoktur).

5. Maksat Unsurunda Sakatlık (Niçin Yapıldı?) İdari işlemlerin tek ve değişmez amacı **"Kamu Yararı"**dır.

• Örnek: Bir belediye başkanının, siyasi rakibinin tarlasından yol geçirmesi. Burada amaç "yol yapmak" (kamu yararı) değil, "rakibini cezalandırmak" (kişisel kin) olduğu için işlem Maksat Yönünden (Yetki Saptırması) iptal edilir.

B. Dava Açma Süreleri (Hak Düşürücü Süreler)

İdari yargıda süreler kesindir ve hakim tarafından re'sen (kendiliğinden) gözetilir.

• Genel Süre: İdare Mahkemelerinde 60 gün, Vergi Mahkemelerinde 30 gündür.

• Sürenin Başlangıcı: İşlemin vatandaşa yazılı olarak tebliğ edildiği günü izleyen günden başlar.

• Zımni Ret: İdareye bir talepte bulundunuz ve 30 gün içinde cevap vermedi mi? Talep reddedilmiş sayılır. Bu tarihten itibaren 60 gün içinde dava açmalısınız.

C. Yürütmenin Durdurulması (YD) Kararı (İYUK m.27)

İdari davalar 1-2 yıl sürebilir. Bu süre zarfında işlemin uygulanması vatandaşı mahvedebilir (Örn: Yıkım kararı, Memuriyetten atılma). Bu nedenle, dava dilekçesinde mutlaka "Yürütmenin Durdurulması" talep edilmelidir. YD Şartları (İkisi Birlikte Gerçekleşmeli):

1. İşlemin uygulanması halinde telafisi güç veya imkansız zararların doğacak olması.

2. İdari işlemin açıkça hukuka aykırı olması.

Danıştay Emsal Kararları (Akademik Kaynaklı)

Aygül Hukuk Bürosu'nun çalışma prensibi, yerel mahkeme kararlarından ziyade, içtihat birleştirme niteliğindeki Danıştay kararlarına dayanmaktır.

1. Savunma Hakkı ve Şekil Sakatlığı "Disiplin soruşturmalarında, kamu görevlisine savunma hakkı tanınmadan veya savunma için yasal süre (7 gün) verilmeden ceza tayin edilmesi, işlemin esasına girilmeksizin 'şekil unsuru yönünden' iptalini gerektirir." Danıştay 12. Daire, Esas: 2016/8500, Karar: 2019/1200

2. Takdir Yetkisinin Sınırı (Atama İşlemleri) "İdarenin personel atamalarında takdir yetkisi bulunmakla birlikte, bu yetki mutlak ve sınırsız değildir. Kamu yararı ve hizmet gerekleri dışında, personeli cezalandırmak amacıyla yapılan 'naklen atama' işlemleri maksat unsuru yönünden hukuka aykırıdır." Danıştay 2. Daire, Esas: 2020/1450, Karar: 2021/3600

3. Ölçülülük İlkesi (Sebep-Konu İlişkisi) "İşlenen fiil ile verilen ceza arasında adil bir denge bulunmalıdır (Ölçülülük İlkesi). Basit bir dikkatsizlik için memuriyetten çıkarma cezası verilmesi, hukuka ve hakkaniyete aykırıdır." Danıştay İdari Dava Daireleri Kurulu, Emsal Karar

Sıkça Sorulan Sorular (SSS)

1. İdare mahkemesinde duruşma olur mu? Kural olarak idari yargı yazılı yargılamadır, dosya üzerinden karar verilir. Ancak taraflar talep ederse mahkeme "Duruşma" açabilir. Bu duruşma ceza mahkemesi gibi değildir; avukatlar sözlü savunma yapar, tanık dinlenmez.

2. Davayı kazanırsam tazminat alabilir miyim? Sadece "İptal Davası" açtıysanız, işlem iptal edilir (eski hale döner) ama para alamazsınız. Para (zarar) tazmini istiyorsanız, iptal davasıyla birlikte veya sonrasında "Tam Yargı Davası" (Tazminat) açmanız gerekir.

3. Yürütmenin durdurulması kararı ne kadar sürede çıkar? Mahkemenin yoğunluğuna ve dosyanın aciliyetine göre değişir. Yıkım, sınır dışı etme gibi acil durumlarda 1-3 gün içinde, atama gibi durumlarda 1-2 ay içinde karar verilebilir.

4. İdari dava nerede açılır? Kural olarak işlemi yapan idarenin bulunduğu yerdeki İdare Mahkemesi yetkilidir. Gaziosmanpaşa'daki bir vatandaş, İstanbul Valiliği'ne karşı dava açacaksa İstanbul İdare Mahkemeleri (Yenibosna/Ataköy) yetkilidir. Ofisimiz İstanbul genelindeki tüm idari davaları takip etmektedir.

5. Avukat tutmak zorunlu mu? Hayır ama idare hukuku (İYUK) çok teknik ve sürelerin affedilmediği bir alandır. Dilekçede "sebep unsuru" yerine yanlış bir ifade kullanmak davanın reddine yol açabilir. Bu yüzden uzman bir idare avukatı şarttır.

ÖRNEK DİLEKÇE: Atama İşleminin İptali ve Yürütmenin Durdurulması

Bu dilekçe, isteği dışında başka bir yere tayin edilen bir memur (Örn: Öğretmen, Polis, Hemşire) için kurgulanmıştır.

İSTANBUL NÖBETÇİ İDARE MAHKEMESİ BAŞKANLIĞI'NA

YÜRÜTMENİN DURDURULMASI TALEPLİDİR (ACİLDİR)

DAVACI: Ad Soyad - TC Kimlik No

ADRES: ... Gaziosmanpaşa/İSTANBUL

VEKİLİ: Av. Süleyman AYGÜL

DAVALI: ... Bakanlığı / ... Valiliği

TEBLİĞ TARİHİ: .../.../2025 (İşlemin tebliğ edildiği tarih)

KONU: Davalı idarenin .../.../2025 tarih ve ... sayılı "Naklen Atama" işleminin; öncelikle YÜRÜTMESİNİN DURDURULMASINA, yargılama sonunda İPTALİNE karar verilmesi talebidir.

AÇIKLAMALAR:

1- Müvekkil, İstanbul ... Müdürlüğü emrinde ... olarak ... yıldır başarıyla görev yapmaktadır. Sicili temizdir ve herhangi bir disiplin cezası bulunmamaktadır.

2- Davalı idare, .../.../2025 tarihli işlemle müvekkili, hiçbir talebi ve hizmet gereği olmaksızın İstanbul'dan ... iline tayin etmiştir.

3- Söz konusu işlem HUKUKA AYKIRIDIR. Şöyle ki;

• Sebep Unsuru Yönünden: İdare, atama işlemine gerekçe olarak somut bir "hizmet gereği" veya "kadro ihtiyacı" gösterememiştir. İşlem, tamamen soyut gerekçelere dayanmaktadır.

• Maksat Unsuru Yönünden: Müvekkil, kurum içindeki ... olayına şahit olduğu (veya sendikal faaliyet yürüttüğü) için cezalandırma amacıyla sürülmüştür. Kamu yararı gözetilmemiştir.

• Aile Birliği: Müvekkilin eşi İstanbul'da çalışmakta ve çocukları burada eğitim görmektedir. Atama işlemi Anayasa'nın "Aile Birliğinin Korunması" ilkesine aykırıdır.

4- Yürütmenin Durdurulması Şartları: İşlem uygulanırsa müvekkil düzenini bozup taşınmak zorunda kalacak, çocuklarının eğitimi aksayacak ve dava sonunda işlem iptal edilse bile "telafisi güç zararlar" doğacaktır. Ayrıca işlemin hukuka aykırılığı (takdir yetkisinin keyfi kullanımı) açıktır.

HUKUKİ NEDENLER: 2577 Sayılı İYUK, 657 Sayılı DMK, Anayasa ve Danıştay İçtihatları.

DELİLLER: Personel sicil dosyası, atama kararı, aile nüfus kayıtları, emsal Danıştay kararları.

SONUÇ VE İSTEM: Yukarıda arz edilen nedenlerle;

1. Telafisi güç zararlar doğacağından, davalı idarenin savunması alınıncaya kadar (veya alınmaksızın) YÜRÜTMENİN DURDURULMASINA,

2. Hukuka aykırı atama işleminin İPTALİNE,

3. Yargılama giderleri ve vekalet ücretinin davalı idareye yükletilmesine karar verilmesini vekaleten arz ve talep ederim.

Davacı Vekili Av. Süleyman AYGÜL (e-imzalıdır)

4.Kaynakça (Akademik ve Güvenilir)

• Kitap: Gözübüyük, A. Şeref / Tan, Turgut (2023). İdare Hukuku Cilt 1-2. Turhan Kitabevi. (İdare hukukunun temel kaynağıdır).

• Kitap: Günday, Metin (2022). İdare Hukuku. İmaj Yayınevi.

• Mevzuat: 2577 Sayılı İdari Yargılama Usulü Kanunu (İYUK), 1982 Anayasası.

• Online Veri Tabanı: DergiPark Akademik Makaleler, YÖK Tez Merkezi (İdari işlemin unsurları üzerine tezler).