Kamulaştırmasız El Atma Davaları ve Bedel Tespiti

• 15 Aralık 2025, 15:52

Kamulaştırmasız El Atma Davaları ve Bedel Tespiti

Mülkiyet Hakkı ve İdarenin Müdahalesi

Giriş: Devlet "Ben Yaptım Oldu" Diyemez

Normal şartlarda devlet, bir yeri alacaksa önce parasını peşin öder, tapuyu alır ve sonra işe başlar (2942 Sayılı Kanun). Ancak Türkiye pratiğinde belediyeler veya karayolları, "Bütçe yok" veya "Acelemiz var" diyerek vatandaşın tapulu arazisine girmekte veya imar planında orayı "Yeşil Alan" ilan edip 20 yıl boyunca işlem yapmamaktadır. Vatandaşın bu durumda açacağı davalar, taşınmazın kaderini belirler.

A. Kavramlar: Hangi Durumda Hangi Dava?

Hukuk sistemimizde "El Atma" ikiye ayrılır. Bu ayrım çok kritiktir çünkü davanın açılacağı mahkeme buna göre değişir. Yanlış mahkemede dava açmak, yıllarca zaman kaybettirir.

1. Fiili El Atma (Kepçe Girdi, Duvar Yıkıldı) İdarenin, vatandaşın arazisine fiziksel olarak müdahale etmesidir.

• Örnek: Belediyenin yol genişletirken bahçenizin 50 metresine asfalt dökmesi, TEDAŞ'ın tarlanıza trafo koyması, İSKİ'nin boru geçirmesi.

• Görevli Mahkeme: ASLİYE HUKUK MAHKEMESİ (Adli Yargı). Çünkü bu bir haksız fiildir.

• Talep: Tazminat (El Atılan Yer Bedeli) + Ecrimisil (Geçmişe Dönük Kullanım Bedeli).

2. Hukuki El Atma (İmar Kısıtlaması) İdarenin fiziksel bir müdahalesi yoktur. Ancak imar planlarında taşınmaz "Okul Alanı", "Park", "Yol" olarak ayrılmış fakat yıllardır (5 yılı aşkın süredir) kamulaştırma yapılmamıştır. Vatandaş yerine çivi çakamaz, satamaz, inşaat yapamaz.

• Görevli Mahkeme: İDARE MAHKEMESİ (İdari Yargı).

• Süreç: Önce belediyeye başvurulur, "Ya kamulaştır ya da imarı değiştir" denir. Reddedilirse dava açılır.

B. Tazminat (Bedel) Hesaplama Yöntemleri: Para Nasıl Belirlenir?

Davayı kazanmak yetmez, önemli olan taşınmazın "Gerçek Değerini" almaktır. Yargıtay ve Bilirkişiler, taşınmazın cinsine göre iki farklı yöntem kullanır. Bunu bilmek, bilirkişi raporuna itiraz etmek için hayati önem taşır.

1. ARSA Vasfındaki Taşınmazlar (Emsal Karşılaştırması) Belediye sınırları içinde, altyapı hizmetlerinden yararlanan yerler "Arsa"dır.

• Yöntem: Değerleme, çevredeki EMSAL SATIŞLARA göre yapılır.

• Kritik Kural: Emsal gösterilen satışın; özel amaçlı (akraba arası satış) olmaması, dava tarihinden önce yapılmış olması ve aynı bölgede olması gerekir.

• Formül: Bilirkişi, sizin arsanızla emsal arsayı kıyaslar (Konum, manzara, imar durumu vb.) ve bir değer biçer.

2. ARAZİ (Tarla/Bağ/Bahçe) Vasfındaki Taşınmazlar (Gelir Metodu) Henüz imar geçmemiş, tarımsal nitelikli yerlerdir.

• Yöntem: NET GELİR (Kapitalizasyon) yöntemidir.

• Hesaplama: O tarlada ne ekiliyor? (Buğday, Mısır vb.). Yılda ne kadar ürün alınır? Masrafı nedir? Tarım İlçe Müdürlüğü verilerine göre yıllık net gelir bulunur ve bu rakam "Kapitalizasyon Faizi"ne (genelde %4-%5) bölünerek değer bulunur.

• Önemli: Arazilerde "Emsal Satış"a bakılmaz! "Yan parsel kaça satıldı" önemsizdir, "Buradan ne kadar domates çıkar" önemlidir.

C. Ecrimisil (Haksız İşgal Tazminatı)

İdare taşınmazınızı işgal ettiyse, sadece yerin bedelini değil, geriye dönük 5 Yıllık kira bedelini de isteyebilirsiniz. Buna Ecrimisil denir.

• Şartı: İdarenin fiili el atması olmalı ve taşınmazı kullanıyor olmalıdır (Örn: Otopark yaptı ve işletiyor).

D. Kamulaştırma Bedel Tespit ve Tescil Davası (İdare Açarsa)

Bazen idare hukuka uyar ve "Kamulaştırma Yapıyorum" der. Önce sizi pazarlığa (Uzlaşma Komisyonu) çağırır. Anlaşamazsanız, idare size karşı Asliye Hukuk Mahkemesi'nde "Bedel Tespit ve Tescil Davası" (2942 SK m.10) açar.

• Burada Davalı Sizsiniz: Amacımız, mahkeme bilirkişisinin fiyatı düşük belirlemesini engellemek ve faiz işletilmesini sağlamaktır.

E. Zamanaşımı Sorunu (20 Yıl Kuralı Kalktı mı?)

Eskiden, idare el attıktan sonra 20 yıl geçerse mülkiyet idareye geçiyor, vatandaş hak iddia edemiyordu.

• Güncel Durum: Yargıtay Hukuk Genel Kurulu ve Anayasa Mahkemesi kararlarıyla, Mülkiyet hakkına yapılan tecavüzlerde zamanaşımı olmaz ilkesi benimsenmiştir. 30 yıl önce yol yapılmış olsa bile bugün bedelini isteyebilirsiniz (Fiili el atma durumunda).

Yargıtay ve Danıştay'ın "Altın Kuralları" (İçtihatlar)

Bu bölüm, davanın teknik altyapısını kurarken kullanacağımız temel taşlardır.

1. Fiili El Atmada Zamanaşımı Yoktur "Kamulaştırmasız el atma, mülkiyet hakkına yapılan haksız bir saldırıdır. Bu saldırı devam ettiği sürece zamanaşımı işlemez. İdare, bedelini ödemediği taşınmaza, üzerinden ne kadar süre geçerse geçsin sahip olamaz." Yargıtay Hukuk Genel Kurulu, 2010/5-662 E.

2. Emsal Değerin Niteliği (Arsalar İçin) "Hükme esas alınan emsalin, dava konusu taşınmaz ile aynı veya yakın semtte bulunması, benzer niteliklere sahip olması ve dava tarihinden önceki yakın bir tarihte satılmış olması gerekir. Emlak vergisi değerleri tek başına ölçü olamaz." Yargıtay 5. Hukuk Dairesi, Yerleşik İçtihat

3. Hukuki El Atma ve Makul Süre (5 Yıl) "İmar planında kamu alanı olarak ayrılan yerler için idarenin 5 yıllık imar programı süresi içinde kamulaştırma yapması gerekir. Bu süre dolmasına rağmen işlem yapılmamışsa, mülkiyet hakkı kısıtlanmış sayılır ve tazminat ödenmelidir." Danıştay 6. Daire, Emsal Karar

4. Mütemmim Cüz (Bütünleyici Parça) Bedeli "Kamulaştırma bedeli hesaplanırken sadece arsa değil, üzerindeki ağaçlar, duvarlar, kuyular ve yapılar da (Mütemmim Cüz) hesaplamaya dahil edilmeli ve bedelleri ödenmelidir."

Sıkça Sorulan Sorular (SSS) - Bilgiye Doyuran Cevaplar

1. Belediyenin "Paramız yok, sonra öderiz" deme hakkı var mı? Hayır. Kamulaştırmasız el atma davalarında mahkeme kararı kesinleştiğinde, idarenin ödeme yapması zorunludur. Ancak uygulamada belediyeler ödemeyi geciktirebilir. Bu durumda icra takibi başlatılır. (Kamu malı haczedilemez kuralı olsa da, belediyenin "kamuya tahsis edilmemiş" gelirlerine haciz konulabilir).

2. Düzenleme Ortaklık Payı (DOP) nedir, kesinti yapılır mı? Fiili el atma davalarında, eğer taşınmazdan daha önce DOP (İmar kesintisi, genelde %45'e kadar) kesilmemişse, bilirkişi hesapladığı tazminattan bu oranı düşebilir. Çünkü o yol/park yapılınca kalan arsanız değerlenmiş sayılır. Ancak DOP zaten kesilmişse ikinci kez kesilemez.

3. Davayı kazanırsam tapu ne olur? Siz tazminatınızı (bedeli) aldığınızda, mahkeme taşınmazın tapusunun İDARE ADINA TESCİLİNE (terkinine) karar verir. Yani parayı alırsınız, tapuyu verirsiniz.

4. Dava masraflarını ve avukatlık ücretini kim öder? Kamulaştırmasız el atma davaları "Haksız Fiil" niteliğinde olduğu için, davayı kazandığınızda tüm yargılama giderleri, bilirkişi ücretleri ve karşı vekalet ücreti İDAREYE YÜKLETİLİR.

5. Gaziosmanpaşa'da kentsel dönüşümde arsam küçüldü, bu el atma mıdır? Eğer arsanız rızanız dışında küçültüldü ve karşılığında başka yerden pay verilmediyse veya verilen pay değersizse, bu bir mülkiyet sorunudur. Ancak bu genellikle 6306 sayılı yasa kapsamında "Şerefiyelendirme" ve "Paylaşım Davası" konusudur. El atma davasından farklıdır.

ÖRNEK DİLEKÇE: Kamulaştırmasız El Atma Nedeniyle Tazminat (Adli Yargı)

Bu dilekçe, arsasına yol/park yapılarak fiilen el atılan vatandaş içindir.

GAZİOSMANPAŞA ( ) ASLİYE HUKUK MAHKEMESİNE

DAVACI: Ad Soyad - TC Kimlik No VEKİLİ: Av. Süleyman AYGÜL - Gaziosmanpaşa/İSTANBUL

DAVALI: ... Büyükşehir Belediye Başkanlığı / Karayolları Genel Müd.

DAVA DEĞERİ: ... TL (Fazlaya ilişkin haklarımız saklı kalmak kaydıyla şimdilik)

KONU: Kamulaştırmasız (Fiili) El Atma nedeniyle tazminat ve ecrimisil talebidir.

AÇIKLAMALAR:

1- Müvekkil, İstanbul İli, Gaziosmanpaşa İlçesi, ... Mahallesi, ... Ada, ... Parsel sayılı taşınmazın malikidir. Taşınmaz, imar planında "Konut Alanı" (veya ilgili vasıf) olarak görülmektedir.

2- Davalı idare, herhangi bir kamulaştırma kararı almadan, tebligat yapmadan ve bedel ödemeden, müvekkilin taşınmazının yaklaşık ... m2'lik kısmına FİİLEN EL ATMIŞTIR.

• Taşınmazın üzerinden yol geçirilmiş / park yapılmış / elektrik direği dikilmiştir.

• Taşınmazın bütünlüğü bozulmuş, kalan kısımdan yararlanma imkanı kalmamıştır (veya azalmıştır).

3- Yargıtay yerleşik içtihatları gereği, idarenin bu eylemi mülkiyet hakkına haksız müdahale niteliğindedir. Müvekkil mülkiyet hakkını kullanamamaktadır.

4- Bedel Talebi: El atılan kısmın dava tarihindeki rayiç bedelinin (Arsa ise emsal, Arazi ise gelir metoduna göre) tespiti ve faiziyle ödenmesi gerekmektedir. 5- Ecrimisil Talebi: İdarenin işgali ... yıldır devam etmektedir. Geriye dönük 5 yıllık haksız kullanım bedelinin de ödenmesini talep ediyoruz.

HUKUKİ NEDENLER: Anayasa m.35, m.46, TMK, 2942 Sayılı Kanun ve Yargıtay İçtihatları. DELİLLER:

1. Tapu Kayıtları (Celbi talep olunur),

2. Belediye İmar Durumu ve İşlem Dosyası,

3. Keşif ve Bilirkişi İncelemesi (En önemli delilimiz),

4. Emsal Satış Kayıtları, Tanımlar.

SONUÇ:

1. Davalı idarenin müvekkilin taşınmazına vaki müdahalesinin, taşınmaz bedelinin ödenmesi suretiyle TERKİNİNE (Tapudan düşülmesine),

2. Taşınmazın gerçek rayiç değeri olan (Bilirkişi raporuyla belirlenecek) bedelin, dava tarihinden itibaren işleyecek yasal faiziyle davalıdan tahsiline,

3. Geriye dönük ecrimisil bedelinin yasal faiziyle tahsiline,

4. Yargılama giderleri ve vekalet ücretinin davalıya yükletilmesine karar verilmesini vekaleten arz ve talep ederim.

Davacı Vekili Av. Süleyman AYGÜL (e-imzalıdır)

4. Kaynakça (Akademik ve Doktrin)

• Kitap: Ulukapı, Ömer. Kamulaştırma ve Kamulaştırmasız El Atma Davaları.

• Kitap: Gürsel, Naci. Kamulaştırmasız El Atma Davalarında Bilirkişilik ve Değerleme.

• Mevzuat: 2942 Sayılı Kamulaştırma Kanunu, 3194 Sayılı İmar Kanunu.

• Yüksek Yargı: Yargıtay 5. Hukuk Dairesi (Kamulaştırma Dairesi) Emsal Kararları.