Kötüniyet tazminatı, 4857 sayılı İş Kanunu'nun 17. maddesinin 6. fıkrasında düzenlenmiştir. Bu tazminat, iş güvencesi hükümlerinden (işe iade davası açma hakkından) yararlanamayan işçilerin, belirsiz süreli iş sözleşmelerinin işveren tarafından "fesih hakkının kötüye kullanılarak" sona erdirilmesi durumunda ödenmesi gereken bir tazminattır.
Kanun koyucu, iş güvencesi kapsamında olmayan (örneğin 30’dan az işçi çalışan işyerlerindeki veya 6 aydan az kıdemi olan) işçileri, işverenin keyfi çıkarmalarına karşı korumak amacıyla bu tazminatı öngörmüştür.
Kötüniyet Tazminatına Hak Kazanma Şartları
Bir işçinin kötüniyet tazminatı talep edebilmesi için şu üç temel şartın bir arada bulunması gerekir:
İşçinin İş Güvencesi Kapsamı Dışında Olması: İşçi, işe iade davası açma hakkına sahipse (işyerinde 30 veya daha fazla işçi varsa ve işçinin en az 6 aylık kıdemi varsa), kötüniyet tazminatı talep edemez. Bu durumda işçi ancak işe iade davası açabilir. Kötüniyet tazminatı, sadece iş güvencesinden yararlanamayan işçilere özgü bir haktır.
İş Sözleşmesinin Belirsiz Süreli Olması: Belirli süreli iş sözleşmelerinde (örneğin 1 yıllık proje sözleşmesi) sürenin bitimiyle sözleşme sona erdiğinde veya süresinden önce haksız fesihte "bakiye süre ücreti" gündeme gelir, ancak kötüniyet tazminatı talep edilemez. Sözleşmenin belirsiz süreli olması şarttır.
İşverenin Fesih Hakkını Kötüye Kullanması: İşverenin fesih işlemini gerçekleştirirken Medeni Kanun'un 2. maddesindeki dürüstlük kuralına aykırı hareket etmesi, fesih hakkını amacı dışında kullanması gerekir.
Hangi Durumlar "Kötüniyetli Fesih" Sayılır?
Yargıtay kararları ve doktrin ışığında, aşağıdaki haller kötüniyetli fesih olarak kabul edilmektedir:
İşçinin işvereni yasal mercilere (Bölge Çalışma Müdürlüğü, SGK vb.) şikayet etmesi nedeniyle işten çıkarılması.
İşçinin işveren aleyhine açılan bir davada tanıklık yapması nedeniyle işten çıkarılması.
İşçinin sendikaya üye olması veya sendikal faaliyetlere katılması (Ancak bu durumda öncelikle Sendikal Tazminat gündeme gelir, ikisi birlikte istenemez).
İşçinin hamileliği nedeniyle işten çıkarılması.
İşçinin hakkı olan kıdem tazminatını veya ikramiyesini ödememek için, hak kazanma tarihinden hemen önce işten çıkarılması.
Kötüniyet Tazminatı Nasıl Hesaplanır?
4857 sayılı İş Kanunu'nun 17. maddesi uyarınca kötüniyet tazminatı, bildirim süresine (ihbar öneline) ait ücretin üç katı tutarındadır.
Önemli Ayrım: İşveren kötüniyetli fesih yaptığında, işçiye hem ihbar tazminatını (bildirim süresi ücreti) hem de kötüniyet tazminatını (bildirim süresi ücretinin 3 katı) ödemek zorundadır. Yani işçi toplamda ihbar süresinin 4 katı kadar tazminat alabilir.
Hesaplamada, işçinin son giydirilmiş brüt ücreti (yemek, yol, ikramiye dahil ücret) esas alınır.
İspat Yükü Kimdedir?
Kötüniyet tazminatı davalarında en kritik husus ispat yüküdür. Feshin geçerli bir nedene dayandığını ispat yükü işverende olsa da; feshin "kötüniyetle" yapıldığını ispat yükü davacı işçidedir. İşçi, işverenin kendisini şikayet ettiği için, tanıklık yaptığı için veya başka bir kötü niyetli saikle işten çıkardığını somut delillerle (tanık, e-mail yazışmaları, zamanlama tutarsızlığı vb.) kanıtlamak zorundadır.
Emsal Yargıtay Kararları
1. İspat Yükü İşçidedir:
"Kötü niyet tazminatı talebi halinde kötüniyet iddiasını ileri süren davacı işçi ispat ile yükümlüdür. Sözleşmenin işverence feshedilmiş olması her zaman kötüniyet tazminatı ödenmesini gerektirmez." (Yargıtay 9. Hukuk Dairesi, 2022/13502 K.).
2. İşvereni Şikayet Etmek Kötüniyetli Fesih Sebebidir:
"Davacının işvereni Bölge Çalışma Müdürlüğü'ne şikayet etmesi üzerine iş sözleşmesinin feshedildiği, dinlenen tanık beyanlarından anlaşılmaktadır. İşveren tarafından davacının şikayetinin öğrenilmesi üzerine iş sözleşmesinin feshedildiği kanıtlanmış olmakla kötüniyet tazminatına hak kazandığının kabulü gerekir." (Yargıtay 9. Hukuk Dairesi, 2020/6331 K.) .
3. Raporlu Dönemde Fesih Tek Başına Kötüniyet Değildir:
"Somut olayda davacının iş sözleşmesi raporlu olduğu dönemde feshedilmiştir. Salt bu olay işverenin kötüniyetli olduğunu göstermez. Kötüniyetin unsurları olayda gerçekleşmemiştir." (Yargıtay 9. Hukuk Dairesi, 2008/11903 K.) .
4. Objektif Kriterlere Uyulmaması:
"İşverenin, iş akdini haksız ve kötü niyetli şekilde feshettiği durumlarda, işçinin kötü niyet tazminatına hak kazandığı belirtilmiştir. Yargıtay, işverenin fesih sürecinde objektif kriterlere uymadığını ve işçiyi mağdur ettiğini belirterek kötü niyet tazminatının ödenmesine hükmetmiştir." (Yargıtay 9. Hukuk Dairesi, 2023/14562 K.).
Zamanaşımı
Kötüniyet tazminatı davalarında zamanaşımı süresi, 12.10.2017 tarihinden sonraki fesihler için 5 yıldır. Bu tarihten önceki fesihlerde ise 10 yıllık zamanaşımı uygulanmaktaydı.
Dınkırcı, Burak. "Yargıtay Kararları Kapsamında Kötüniyet Tazminatına Genel Bir Bakış". DergiPark, Sakarya Üniversitesi Hukuk Fakültesi Dergisi, 2021..
Saraçel, Nüket. "İhbar Tazminatı ve Diğer Tazminatlarla İlişkisi". DergiPark..
Yargıtay 9. Hukuk Dairesi Kararları (2020/6331, 2008/11903, 2023/14562, 2022/13502)..
"İşvereninizi şikayet ettiğiniz veya bir davada tanıklık yaptığınız için işten mi çıkarıldınız? İş güvencesi kapsamında olmasanız bile 'Kötüniyet Tazminatı' hakkınız olabilir. İhbar tazminatınızın 3 katı tutarındaki bu hakkınız ve emsal kararlar için Gaziosmanpaşa'daki ofisimize danışabilirsiniz. #KötüniyetTazminatı #İşHukuku #GaziosmanpaşaAvukat" Aygül hukuk bürosu olarak istanbul gaziosmanpaşa bölgösinde hukuk ve ceza davaları üzerine, Av. Süleyman Aygül nezlinde profösyönel olarak hukuki uyuşmazlıklarınızda her zaman yanınızdayız.